cội nguồn

Đây không phải một cuốn sách vật lý vũ trụ.

Đây không phải một cuốn sách sinh học tiến hóa.

Đây cũng không phải một cuốn sách lịch sử văn minh nhân loại hay nhân học, địa chất học, xã hội học…

Đây hoàn toàn không phải một cuốn sách về bất cứ chuyên ngành hẹp nào.

Thay vào đó, David Christian đã khéo léo kết hợp kiến thức của nhiều ngành khoa học và gói gọn chúng chỉ trong 400 trang sách với lối kể tài tình, mang đến một câu chuyện lịch sử vĩ đại về cội nguồn của vạn vật dành cho tất cả mọi người trên thế giới trong cuốn “Origin Story: A Big History of Everything” (Cội Nguồn: Lịch Sử Vĩ Đại Của Vạn Vật).

Tác giả David Christian là người sáng lập dự án Big History (Lịch Sử Vĩ Đại), một trong những khóa học yêu thích nhất của Bill Gates. Dự án cung cấp những thông tin giải thích tường tận về quá trình hình thành mọi vật, từ thời điểm vụ nổ Big Bang, cách sự sống đầu tiên xuất hiện đến xã hội phức tạp ngày nay theo trình tự liên kết chặt chẽ với nhau. Đó là một câu chuyện dễ hiểu nhưng vẫn đan xen những kiến thức và bằng chứng đa dạng của nhiều ngành khoa học. Về cơ bản, tác phẩm “Cội Nguồn: Lịch Sử Vĩ Đại Của Vạn Vật” chính là khóa học Big History được cô đọng thành một cuốn sách.

Trước khi bắt đầu dự án này, David Christian vẫn luôn trăn trở khi hầu hết các nhà sử học, từ trước đến nay, chỉ tập trung nghiên cứu những mảnh thời gian nhỏ nhất, nhấn mạnh vào từng thời điểm, từng cá nhân hay tài liệu cụ thể. Nhưng mọi thứ sẽ ra sao khi ta nghiên cứu bao quát toàn bộ lịch sử, từ vụ nổ Big Bang đến hiện tại hay thậm chí tương lai xa hơn? Việc nhìn tổng quan vào cả một giai đoạn như vậy sẽ thay đổi cách chúng ta nhận thức về vũ trụ, trái đất và sự tồn tại của mình như thế nào?

Đó là những câu hỏi khiến ông băn khoăn đi tìm câu trả lời để rồi xây dựng dự án Big History – một cách tiếp cận mới mẻ và thú vị giúp chúng ta hiểu mình đã ở đâu, đang ở đâu và sẽ đi về đâu. Trong cuốn “Cội nguồn: Lịch sử vĩ đại của vạn vật”, Christian sẽ đưa độc giả vào cuộc hành trình hoang dã đi qua suốt 13,8 tỉ năm của lịch sử. Bằng cách tập trung vào việc xác định các sự kiện (ngưỡng), xu hướng chính và các câu hỏi sâu sắc về nguồn gốc của chúng ta, Christian đã phơi bày những sợi chỉ ẩn giấu cho phép gắn kết mọi thứ lại với nhau - từ việc tạo ra các hành tinh cho đến sự ra đời của nông nghiệp, chiến tranh hạt nhân và hơn thế nữa.

Có thể nói, cuốn sách “Cội nguồn: Lịch sử vĩ đại của vạn vật” đã mạnh dạn tái lập vị trí của chúng ta trong vũ trụ bằng những hiểu biết tuyệt vời về nguồn gốc của vũ trụ, sự khởi đầu của sự sống, sự xuất hiện của con người và những gì tương lai có thể mang lại.

Và như chính tác giả chia sẻ: “Chúng ta sẽ cần những hiểu biết mới về quá khứ khi vật lộn với các thách thức và cơ hội mang tính toàn cầu trong thế kỷ 21. Cuốn sách này là nỗ lực của tôi với mong muốn mang đến một phiên bản mới công phu, đẹp đẽ và truyền cảm hứng hơn của câu chuyện vĩ đại này”.

Đánh giá/ Nhận xét của chuyên gia:

"Tôi là người đã hâm mộ David Christian từ lâu. Trong cuốn sách Cội nguồn: Lịch sử vĩ đại của vạn vật, ông đã khéo léo đan cài những bằng chứng và kiến thức từ nhiều ngành khoa học và lịch sử thành một câu chuyện lịch sử duy nhất, rất dễ tiếp cận." - Bill Gates

"Trong Cội nguồn: Lịch sử vĩ đại của vạn vật, David Christian đã tìm ra một con đường thật ấn tượng để sắp xếp toàn bộ kiến thức của chúng ta về thế giới vào một câu chuyện lịch sử. Đây là một thành tựu tuyệt vời." - Carlo Rovelli – Tác giả của Bảy bài học vật lý hay nhất và Trật tự thời gian

Trích đoạn hay:

Tôi đã viết cuốn sách này với niềm tin lạc quan rằng chúng ta, những người hiện đại sẽ không phải tiếp tục chịu đựng một tình trạng phân chia dài hạn và vô nghĩa. Trong cơn bão sáng tạo của thời hiện đại, một câu chuyện cội nguồn mới đang xuất hiện, nó có tính toàn cầu, đầy ý nghĩa, đáng sợ và bí ẩn như bất kỳ câu chuyện nguồn gốc truyền thống nào khác nhưng lại tồn tại trên các cơ sở của các lĩnh vực khoa học hiện đại khác nhau.

Con người chúng ta là một phần quan trọng của câu chuyện này, bởi vì chúng ta là tác phẩm của sự tiến hóa và đa dạng hóa sự sống trên hành tinh Trái Đất. Trong quá trình lịch sử ngắn ngủi nhưng đáng chú ý của con người, chúng ta đã tạo ra rất nhiều dạng phức tạp hoàn toàn mới, do đó ngày nay chúng ta dường như chi phối hầu hết sự thay đổi trong thế giới này.

Vũ trụ của chúng ta bắt đầu từ một điểm nhỏ hơn một nguyên tử. Nó nhỏ như thế nào? Tâm trí của loài chúng ta đã tiến hóa để làm quen với những sự vật theo thang đo của con người,vì vậy chúng ta phải rất khó khăn khi hình dung những thứ nhỏ bé này, nhưng sẽ dễ dàng hơn nếu bạn biết rằng bạn có thể nén một triệu nguyên tử vào dấu chấm câu ở cuối câu này.9 Tại thời điểm diễn ra vụ nổ lớn, toàn bộ vũ trụ nhỏ hơn một nguyên tử. Trong điểm nhỏ bé đó chứa tất cả năng lượng và vật chất hiện diện trong vũ trụ ngày nay. TẤT CẢ. Đó là một ý tưởng khó hiểu, thậm chí lúc đầu nó có vẻ điên rồ. Nhưng tất cả các bằng chứng chúng ta có hiện tại cho chúng ta biết rằng điểm lạ lùng, nhỏ bé và rất nóng này thực sự tồn tại vào khoảng 13,82 tỉ năm trước.

Joseph Campbell đã miêu tả vai trò của entropy một cách nên thơ trong một cuốn sách bàn về thần thoại như sau: “Thế giới, như chúng ta biết… chỉ có một kết thúc: cái chết, sự tan rã, sự phân hủy và sự tan vỡ của con tim chúng ta khi đối mặt với sự mất đi của những thứ mà
ta yêu thích.”

Không giống như nhiều câu chuyện nguồn gốc truyền thống, câu chuyện nguồn gốc hiện đại thiếu một vị thần sáng tạo, mặc dù nó cũng chứa các năng lượng và các hạt đầy kỳ lạ như các vị thần của nhiều câu chuyện truyền thống. Giống như những câu chuyện nguồn gốc của
Nho giáo hay Phật giáo sơ khai, câu chuyện hiện đại về cội nguồn cũng là một câu chuyện về vũ trụ. Tuy vậy, bất kỳ một cảm quan về ý nghĩa của một cái gì đó sẽ không đến từ vũ trụ, mà đến từ chính con người chúng ta.

Với tất cả sự không hoàn hảo và không chắc chắn của nó, đây là một câu chuyện chúng ta cần biết, giống như người dân Hồ Mungo cần biết câu chuyện gốc của họ. Câu chuyện hiện đại về cội nguồn kể về di sản mà tất cả con người chia sẻ, vì vậy nó có thể chuẩn bị cho chúng ta những thách thức và cơ hội to lớn mà tất cả chúng ta phải đối mặt tại thời điểm then chốt này trong lịch sử hành tinh Trái Đất

Thực tế là tất cả chúng ta đều có thể thu được những hiểu biết có ích từ các bản đồ mà tổ tiên chúng ta tạo ra. Nhà xã hội học vĩ đại người Pháp Émile Durkheim nhấn mạnh rằng các bản đồ ẩn giấu trong các câu chuyện nguồn gốc và các tôn giáo là nền tảng cho ý thức về bản thân của chúng ta. Ông cho rằng, nếu không có chúng, mọi người có thể rơi vào cảm giác tuyệt vọng và vô nghĩa sâu sắc, nó có thể thúc đẩy mọi người đến những kết cục bi thảm như tự tử.

Ngày nay, có vô số bằng chứng cho thấy vũ trụ của chúng ta thực sự bắt nguồn từ một vụ nổ lớn. Dù vẫn còn rất nhiều vấn đề chưa rõ ràng, nhưng hiện tại, ý tưởng cốt lõi của điều này được thiết lập vững chắc và trở thành chương đầu tiên của một câu chuyện nguồn gốc hiện đại. Đó là sự khởi động.

Sự xuất hiện của con người trong câu chuyện cội nguồn của chúng ta là một vấn đề lớn. Chúng ta chỉ mới xuất hiện vài trăm nghìn năm trước, nhưng ngày nay chúng ta đang bắt đầu biến đổi sinh quyển. Trong quá khứ, toàn bộ các nhóm sinh vật, chẳng hạn vi khuẩn lam, đã thay đổi sinh quyển, nhưng chưa bao giờ có một loài nào có sức mạnh như con người. Và chúng ta đã làm một điều gì đó hoàn toàn mới. Bởi vì con người chúng ta có thể chia sẻ các bản đồ riêng về môi trường
xung quanh với nhau, do đó chúng ta đã xây dựng nên một sự hiểu biết tập thể phong phú về không gian và thời gian ẩn sau tất cả các câu chuyện cội nguồn của chúng ta. Tành tựu này, dường như là duy nhất đối với loài người chúng ta, có nghĩa là ngày nay, một phần nhỏ của vũ trụ đang bắt đầu hiểu chính nó.

Ngôn ngữ của con người đã vượt qua được một ngưỡng tinh tế nhất định đủ để tạo ra các loại giao tiếp mới. Trên hết, ngôn ngữ của con người cho phép chúng ta chia sẻ thông tin về các thực thể trừu tượng hoặc về những điều hoặc những khả năng có thể không tồn tại ở hiện tại và thậm chí có thể không tồn tại ngay cả trong tưởng tượng của chúng ta.

Vấn đề là trong một thế giới kết nối toàn cầu như hiện nay, có rất nhiều câu chuyện nguồn gốc từ các vùng hay các khoa học khác nhau dẫn đến việc chúng ta đặt niềm tin và sự chú ý theo một cách khác. Vì vậy, hầu hết các nhà giáo dục hiện đại tập trung vào từng phần của câu chuyện, và người học sẽ tìm hiểu về các quy luật của thế giới theo các quy tắc nhất định. Con người hiện nay tìm hiểu về những điều mà tổ tiên ở Hồ Mungo của chúng ta chưa bao giờ nghe nói tới, từ giải tích đến lịch sử hiện đại hay lập trình máy tính. Nhưng, không giống như người dân Hồ Mungo, chúng ta hiếm khi được khuyến khích tập hợp các kiến thức đó thành một câu chuyện mạch lạc, duy nhất theo cách mà quả địa cầu trong các lớp học kiểu cũ đã liên kết hàng nghìn bản đồ của các địa phương thành một bản đồ chung về thế giới. Điều đó để lại cho chúng ta những hiểu biết riêng lẻ, phân tán về thế giới thực cũng như về chính loài người chúng ta.

Ngày nay, một mô hình mới về sự hiểu biết đang xuất hiện trong thế giới toàn cầu hóa của chúng ta. Nó đã và đang được xây dựng, phát triển và phổ biến rộng rãi bởi hàng nghìn con người từ nhiều lĩnh vực học thuật và ở nhiều quốc gia khác nhau. Việc liên kết những hiểu biết này có thể giúp chúng ta thấy được những điều mà chúng ta không thể nhận thấy bên trong ranh giới của một chuyên ngành cụ thể; nó cho phép chúng ta nhìn thế giới từ một đỉnh núi thay vì từ mặt đất. Chúng ta có thể thấy được các yếu tố kết nối những cảnh quan học thuật khác nhau, vì vậy chúng ta có thể suy nghĩ sâu hơn về các chủ đề rộng lớn hơn như bản chất sự phức tạp của thế giới, bản chất của sự sống, thậm chí là bản chất của loài chúng ta! Rốt cuộc, ở thời điểm hiện tại chúng ta nghiên cứu con người qua nhiều lăng kính khác nhau (nhân học, sinh học, sinh lý học, linh trưởng học, tâm lý học, ngôn ngữ học, sử học, xã hội học), nhưng việc chuyên môn hóa sâu sắc khiến cho bất kỳ cá nhân nào khó có thể đứng ở vị trí đủ xa để quan sát và ghi nhận một cái nhìn tổng thể về nhân loại.

Tất nhiên, câu chuyện cội nguồn hiện đại này khác biệt với những câu chuyện nguồn gốc truyền thống trước đây. Một phần là do nó được xây dựng không chỉ từ một khu vực hoặc nền văn hóa cụ thể mà bởi một cộng đồng toàn cầu đông đảo lên đến hơn bảy tỉ người, do đó nó tập hợp các kiến thức, hiểu biết từ tất cả mọi nơi trên thế giới. Đây là một câu chuyện cội nguồn cho mọi con người hiện đại, và nó được xây dựng dựa trên các cơ sở của khoa học hiện đại trên toàn cầu.

Câu quote hay:

Dù bất cứ điều gì đã xảy ra, loài của chúng ta dường như là loài đầu tiên vượt qua ngưỡng ngôn ngữ đủ để cho thông tin có thể tích lũy trong cộng đồng và truyền qua các thế hệ khác nhau.

Về tác giả:

David Christian (Tiến sĩ, Oxford, 1974) là Giáo sư Ưu tú về Lịch sử và Giám đốc của Viện Nghiên cứu Lịch sử Vĩ đại tại Đại học Macquarie. Ông cùng Bill Gates đồng sáng lập Dự án Lịch sử Vĩ đại và là tác giả của một số cuốn sách nổi bật, trong đó có: Maps of Time: An Introduction to Big History [Bản đồ thời gian: Khúc mở đầu về Lịch sử vĩ đại].

Bài nói chuyện về Lịch sử vĩ đại trên TED Talk của David có gần 6 triệu lượt xem và được đánh giá là một trong những bài nói chuyện kinh điển nhất của chương trình này.